H καλλιτέχνις -ζωντανός θρύλος, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ύστερα από πρόσκληση του Οργανισμού ΝΕΟΝ του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, καταλαμβάνει με τους συνεργάτες της για ενάμιση μήνα (10/3-24/4 ) το Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς και μας καλεί, με ελεύθερη είσοδο, να γίνουμε… οι περφόρμερ της. Μετά το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη, το Σίντνεϊ και τη Βραζιλία, η Μέθοδος Αμπράμοβιτς παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Αθήνα. Με την υπογραφή τής (ίσως ) σπουδαιότερης και διασημότερης εν ζωή καλλιτέχνιδας της σύγχρονης περφόρμανς, παρουσιάζεται δωρεάν στο αθηναϊκό κοινό το project As Οne (για όλους άνω των 15 ετών) και ο στόχος είναι να ανακαλύψουν θεατές και καλλιτέχνες τι μπορεί να σημαίνει «περφόρμανς», από εκείνη που έκανε γνωστή την έννοια σε όλο τον κόσμο! Κάθε επισκέπτης του As One είναι ελεύθερος να επιλέξει αν θα δοκιμάσει τις ασκήσεις της Μεθόδου ο ίδιος (θυμίζω ότι πολλοί international star «υποκλίνονται» στην δημιουργό γιατί τους άλλαξε την ζωή τους η μέθοδος, με πρώτη την Lady Gaga που δοκίμασε on camera την μέθοδο αλλά και η Kim Cattrall από το Sex & the city) ή αν απλώς θα κινηθεί στο αίθριο και τις αίθουσες του μουσείου παρακολουθώντας άλλους, ενδεχομένως πιο τολμηρούς να το κάνουν. Παράλληλα, μια νέα γενιά καλλιτεχνών, Ελλήνων και ξένων, ύστερα από εντατική εκπαίδευση με τους συνεργάτες της Αμπράμοβιτς, θα παρουσιάζει καθ’ όλη τη διάρκεια του πρότζεκτ τις δικές της πολύωρες περφόρμανς.
Την Πέμπτη το βράδυ, στην πνιγμένη από κόσμο εσωτερική αυλή του Μπενάκη, έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης As One, της ευρείας και σημαντικής συνεργασίας του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και του Marina Abramović Institute (MAI), παρουσία της ίδιας της Μαρίνα Αμπράμοβιτς η οποία βρίσκεται στην χώρα μας αρκετές μέρες για την προετοιμασία του project και σκοπεύει να παραμείνει. Το πρόγραμμα, διάρκειας 7 εβδομάδων, αποτελεί ένα συμμετοχικό κοινωνικό project, βασισμένο στη «Μέθοδο Abramović», σε συνδυασμό με παράλληλο πρόγραμμα performance και άυλης τέχνης, με τον τίτλο NEON-MAI Lab. Η «Μέθοδος Abramović» είναι μια σειρά ασκήσεων σχεδιασμένες από τη καλλιτέχνιδα τα τελευταία 40 χρόνια, με σκοπό τη διερεύνηση των ορίων του σώματος και του μυαλού. Στο συγκεκριμένο project, το κοινό θα έχει βιωματική επαφή με την τέχνη της performance. Παράλληλα, το Lab θα παρουσιάζει μακράς διάρκειας performance, συνομιλίες, εργαστήρια και διαλέξεις, με ανερχόμενους Έλληνες καλλιτέχνες που επιλέχθηκαν από τη Marina Abramović και την επιμελητική ομάδα. Μέσω αυτής της συνεργασίας, ο Οργανισμός ΝΕΟΝ επιδιώκει να προσφέρει μια μοναδική εμπειρία τέχνης στο ελληνικό κοινό, να συμβάλλει στην ανάδειξη μιας νέας γενιάς καλλιτεχνών performance στην Ελλάδα, αλλά και να εξοικειώσει το κοινό μέσω της εκπαίδευσής του με την τέχνη της performance. Κόσμος που ενδιαφέρεται για την παντός είδους τέχνη αλλά και την performance long duration παρουσία κοινού, κάτι στο οποίο μας σύστησε πρώτη και με διαφορά η Αμπράμοβιτς αλλά και πολλοί που είχαν ακούσει και θέλησαν από περιέργεια ή ενδιαφέρον να ζήσουν από κοντά αυτό το καλλιτεχνικό γεγονός γέμισαν τους χώρους του Μπενάκη, περιπλανήθηκαν, χειροκρότησαν εντυπωσιασμένοι την καλλιτέχνιδα, και ουσιαστικά για τους πρώτους, μπήκαν σε μια τροχιά performance που είτε θα δοκιμαστούν ως καλλιτέχνες είτε θα δουν ως θεατές τους πιο τολμηρούς να παρουσιάζουν τεχνικές και παραστάσεις της Σέρβας artist ενώ οι δεύτεροι θα πάρουν μια ιδέα τι είναι performance!
Πραγματικά εντυπωσιάστηκα με την Αμπράμοβιτς (μέσα στην εβδομάδα θα δείτε και λεπτομέρειες εδώ, από το workshop για καλλιτέχνες που οργάνωσε η ίδια την επομένη!). Η ίδια μου δήλωσε εντυπωσιασμένη από την χώρα μας, ήταν στις επιθυμίες της να έρθει και να παρουσιάσει δουλειά και όταν γνωριστήκαμε ήταν πολύ ζεστή, πολύ φιλική, πολύ ευγενική και πιστέψτε με, δεν φαίνεται με τίποτα η ηλικία της, έχει μαγική ενέργεια και εννοείται φωτογραφήθηκε με χαρά για το Mr-Green!
Ο νέος Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Ολιβιέ Ντεκότ, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς και ο Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης.
Κατά την διάρκεια των εγκαινίων, η Αμπράμοβιτς μάς έβαλε σαν εισαγωγή να μείνουμε για ένα λεπτό, με τα μάτια κλειστά, χωρίς να σκεφτόμαστε τίποτα...
Η Άννα Χατζηνάσιου, ο Χρύσανθος Πανάς με την σύζυγό του, Έλενα Σύρακα και ο Βασίλης Καλλίδης.
Η Κατερίνα Λέχου.
Η Λίζα Δουκακάρου και ο Παντελής Οικονόμου.
Η Αλεξία Αντσακλή.
Μια performance που από ό,τι φαίνεται λατρεύει το ελληνικό κοινό...
Βιογραφικό
Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς (Марина Абрамовић, Βελιγράδι, 30 Νοεμβρίου 1946) είναι Σέρβα εικαστική καλλιτέχνης. Σήμερα εργάζεται κατά κύριο λόγο στη Νέα Υόρκη. Δραστηριοποιείται στην Performance Art, σε μια ακροβατική του σώματος και της ψυχής, από τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Είναι γνωστή για τις παραστάσεις της οι οποίες ερευνούν την σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού, σε μια προσπάθεια να «ελευθερωθούν» και οι δύο, μα κυρίως για την έκθεσή της χωρίς όρια σε κινδύνους χάριν της τέχνης που εκπροσωπεί. Όπως την ορίζει η ίδια, η performance art είναι η μεταφορά της αλήθειας επί σκηνής και όχι μια παράσταση θεατρικού τύπου. Έχοντας αναδείξει ως τέχνη την απελευθέρωση από τα όριά τους, του σώματος και της ψυχής, εκπαιδεύει σήμερα ομάδες που θα συνεχίσουν την τέχνη αυτή. Ο θείος της Μαρίνας Αμπράμοβιτς ήταν ο Πατριάρχης Βαρνάβα της Σερβικής Ορθόδοξης εκκλησίας. Και οι δύο της γονείς ήταν Παρτιζάνοι. Κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, ο πατέρας της Βόγιο (Vojo) ήταν διοικητής που αναγνωρίστηκε και ως εθνικός ήρωας, μετά τον πόλεμο, ενώ η μητέρα της Ντάνιτσα (Danica) είχε σημαντική θέση στο στρατό, και στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα, διετέλεσε διευθύντρια του Μουσείου Επανάστασης και Τεχνών στο Βελιγράδι. Ο πατέρας της Αμπράμοβιτς άφησε την οικογένειά του το 1964. Σε συνέντευξή της, που δημοσιεύθηκε το 1998, περιέγραψε πως η μητέρα της ανέλαβε τον πλήρη στρατιωτικό έλεγχο της ίδιας αλλά και του αδερφού της. «Δεν μου επιτρεπόταν να φύγω από το σπίτι μετά από τις 10 το βράδυ μέχρι τα 29 μου χρόνια. Όλες μου τις εμφανίσεις που έκανα στην Γιουγκοσλαβία τις έκανα πριν τις 10 το βράδυ γιατί έπρεπε να γυρίσω σπίτι, ήταν εντελώς τρελό».
Η Αμπράμοβιτς ήταν φοιτήτρια στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Βελιγράδι το 1965-1970. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ζάγκρεμπ, Κροατία το 1972. Από το 1973 έως και το 1975, δίδασκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Νόβι Σαντ, όπου και έκανε τις πρώτες σόλο παραστάσεις της.
Το 1971 παντρεύτηκε τον Σέρβο καλλιτέχνη Νέσα Παριποβιτς (Nesa Paripovic), με τον οποίο και χώρισε το 1976, και στη συνέχεια εγκατέλειψε τη Γιουγκοσλαβία και μετακόμισε στο Άμστερνταμ.
Στο Άμστερνταμ γνώρισε το Δυτικογερμανό καλλιτέχνη Uwe Laysiepen, γνωστότερο ως Ulay (Ουλάι), με τον οποίο συνεργάστηκαν για περίπου μια δεκαετία (το δέσιμο με τη Μαρίνα φαινόταν και με ένα συμβολικό τρόπο: ήταν γεννημένοι την ίδια μέρα) σχηματίζοντας ένα καλλιτεχνικό δίδυμο, όπου, άνδρας και γυναίκα είναι δύο κοσμικά όντα τα οποία ενωμένα δημιουργούν ένα «ερμαφρόδιτο εγώ», συμπεριφερόμενοι ως «ένα σώμα με δύο κεφάλια». Το ζευγάρι έγινε γνωστό για την προσπάθεια του να χαρτογραφήσει τα όρια της αγάπης και της συμβίωσης μέσω της ζωντανής αναπαράστασης, προσπαθώντας παράλληλα να τοποθετήσει την περφόρμανς ως τέχνη ισάξια με τις υπόλοιπες. Στις παραστάσεις τους, μελετούσαν ακραίες καταστάσεις και τις σχέσεις των σωμάτων τους με το χώρο.
Κάποια στιγμή οι δύο καλλιτέχνες ήταν δύσκολο να ζουν μαζί, με αποτέλεσμα, έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα 12 ετών, να αποφασίζουν το τέλος της σχέσης τους. Ο τερματισμός της δικής τους συνεργασίας και σχέσης είναι ίσως ο πιο εντυπωσιακός και συμβολικός χωρισμός που έχει σημειωθεί στην εποχή μας. «Το Μεγάλο Περπάτημα» ήταν μια από τις πιο γνωστές τους παραστάσεις, αλλά και ταυτόχρονα η τελευταία τους (1988), όταν οι δύο τους αποφάσισαν να διασχίσουν το Σινικό Τείχος, ξεκινώντας ο καθένας από διαφορετικές άκρες μέχρι να συναντηθούν κάπου στη μέση. Το προετοίμαζαν οκτώ χρόνια, όσο χρειάστηκε να βγουν όλες οι απαραίτητες άδειες από τις κινεζικές αρχές. Το αρχικό πλάνο, ήταν να διασχίσουν από τις δύο άκρες το τείχος, να βρεθούνε στη μέση και να παντρευτούνε. Αλλά μετά τα οκτώ χρόνια που χρειάστηκαν, η σχέση τους είχε ατονήσει.
«Αυτό το περπάτημα μετατράπηκε σε ένα πλήρες προσωπικό δράμα. Ο Ουλάι ξεκίνησε από την έρημο Γκόμπι (άντρας – φωτιά) κι εγώ από την Κίτρινη Θάλασσα (γυναίκα, στοιχείο νερού). Αφού περπατήσαμε ο καθένας μας 2.500 χιλιόμετρα, συναντηθήκαμε στη μέση και είπαμε ένας στον άλλον το τελευταίο αντίο». Η Αμπράμοβιτς συνέλαβε την ιδέα για αυτή την περφόρμανς μέσα σε ένα όνειρό της και αυτό της φάνηκε ως το πιο ρομαντικό τέλος της δίδυμής τους σχέσης, που ήταν γεμάτη από ασταμάτητη δημιουργία, ενέργεια και έλξη. Η Μαρίνα περιέγραψε την διαδικασία αυτή: «Χρειαζόμασταν μια συγκεκριμένη μορφή του τέλους. Μετά από αυτή την τεράστια απόσταση που περπατήσαμε ο ένας προς τον άλλον, αυτό το τέλος ήταν πιο δραματικό, πιο πολύ έμοιαζε με φιλμ.. γιατί στο τέλος είσαι πραγματικά μόνος, ό,τι και να κάνεις».
Τελευταία δημόσια συνάντηση της Αμπράμοβιτς με τον Ουλάι ήταν το 2010 κατά τη διάρκεια της έκθεσής της στο μουσείο ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης. Όπως έγινε φανερό, η καλλιτέχνιδα δεν γνώριζε ότι ο Ουλάι παρεβρισκόταν στο χώρο, με σκοπό να τη συναντήσει μετά από 22 χρόνια. Οι παρευρισκόμενοι στο χώρο της έκθεσης ανέφεραν συναισθήματα δέους για τη συνάντηση αυτών των δύο ιερών τεράτων της σύγχρονης Τέχνης.
3 από τις σημαντικότερές της παραστάσεις:
Ρυθμός (Rhythm) 0, 1974
Για να δοκιμάσει τα όρια της σχέσης μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού, η Μαρίνα δημιούργησε μια από τις πιο εντυπωσιακές και πιο γνωστές της παραστάσεις. Η ίδια είχε παθητικό ρόλο, ενώ το κοινό θα είχε τη δύναμη που θα ενεργεί πάνω της. Η Αμπράμοβιτς είχε τοποθετήσει σε ένα τραπέζι 72 αντικείμενα που οι άνθρωποι θα είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν (ένα σημάδι τους ενημέρωνε), με όποιο τρόπο θέλουν. Κάποια από τα αντικείμενα μπορούσαν να της προκαλέσουν ευχαρίστηση, ενώ κάποια άλλα πόνο ή και να την βλάψουν. Ανάμεσα σ’ αυτά ένα τριαντάφυλλο, ένα φτερό, μέλι, ένα μαστίγιο, ψαλίδι, ένα νυστέρι, ένα πιστόλι και μια μόνο σφαίρα. Για έξι ώρες η καλλιτέχνης επέτρεψε στο κοινό να χειρίζεται το σώμα της. Αρχικά τα μέλη του ακροατηρίου αντέδρασαν με επιφύλαξη και σεμνότητα, αλλά όσο περνούσε ο χρόνος (και η καλλιτέχνης παρέμενε απαθής), το κοινό άρχισε να δρα πιο επιθετικά. Όπως η Αμπράμοβιτς περιέγραψε αργότερα «Αυτό που έμαθα από αυτό, είναι ότι αν αφήσεις το κοινό, μπορούν να σας σκοτώσουν. Ένιωσα πραγματικά ότι παραβιαζόμουν. Μου έκοψαν τα ρούχα, κόλλησαν αγκάθια τριαντάφυλλου στο στομάχι μου, ένα άτομο είχε το όπλο στραμμένο στο κεφάλι μου και κάποιος άλλος του το πήρε. Δημιουργήθηκε μια επιθετική ατμόσφαιρα. Μετά από έξι ώρες ακριβώς, όπως είχε προγραμματιστεί, σηκώθηκα και άρχισα να περπατώ ανάμεσα στο κοινό. Όλοι έτρεχαν μακριά, για να ξεφύγουν από μια πραγματική αντιμετώπιση».
Balkan Baroque, 1997
Στην περίφημη Μπιενάλε της Βενετίας το 1997, έπρεπε να αντιπροσωπεύει την γενέθλια χώρα της, αλλά οι αρχές δεν τα βρήκανε μεταξύ τους σχετικά με την χρηματοδότηση και έτσι το σέρβικο περίπτερο δόθηκε σε κάποιον άλλον καλλιτέχνη. Όμως, οι Ιταλοί ήθελαν πάση θυσία τη συμμετοχή της και της έδωσαν ξεχωριστό χώρο, εκτός διαγωνισμού, όπου παρουσίασε την περίφημη «Balkan Baroque». Η περφόρμανς αυτή είχε δύο επίπεδα: στο πρώτο καθόταν πάνω σ’ ένα λόφο από ματωμένα κοκάλα, ντυμένη με ένα λευκό φόρεμα όπου τα καθάριζε και τα ξέπλενε από τα αίματα, όλη την ώρα κλαίγοντας και θρηνώντας για την κατάρα και τη μοίρα των Βαλκανίων, προσπαθώντας με ένα συμβολικό τρόπο, να ξεπλύνει και να καθαρίσει την αιματηρή ιστορία και τις αμαρτίες των προγόνων της. Το άλλο σκέλος, αποτελούνταν από βιντεοεικόνες που σκηνοθέτησε με κομπάρσους ντυμένους με σερβικές παραδοσιακές στολές, με τα εκτεθειμένα σεξουαλικά τους όργανα. Επί τέσσερα χρόνια περιόδευε με αυτή την περφόρμανς. «Μου πήρε άλλα τέσσερα χρόνια να απαλλαγώ από τη μυρωδιά», ομολογεί.
Η Καλλιτέχνης είναι εδώ (THE ARTIST IS PRESENT), 736 ώρες, 750.000 επισκέπτες
Από 14 Μαρτίου έως 31 Μαΐου 2010 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) φιλοξένησε την πρώτη αναδρομική έκθεση των προσωπικών της περφόρμανς με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Η Καλλιτέχνης Είναι Εδώ», τη μεγαλύτερη που είχε μέχρι τότε διοργανώσει το μουσείο της Νέας Υόρκης πάνω στην performance art. Η Αμπράμοβιτς καθόταν για όσες ώρες ήταν ανοιχτό το μουσείο σιωπηλή και ακίνητη πίσω από ένα τραπέζι στο αίθριο του μουσείου, χωρίς να έχει το δικαίωμα να πιει, να φάει ή να πάει στην τουαλέτα. Σε αυτήν, η Αμπράμοβιτς καθόταν σιωπηλή κι ακίνητη σε μια καρέκλα επί 736 ώρες. Τουλάχιστον 750.000 θεατές κάθισαν απέναντί της. Το κοινό μπορούσε να καθίσει απέναντί της όσο επιθυμούσε και να κάνει ό, τι θέλει. Άλλοι συγκινήθηκαν, άλλοι παρέμειναν απαθείς, οι περισσότεροι έβαλαν τα κλάματα αποκαλύπτοντας την ευαισθησία τους δημόσια και χωρίς ντροπή και χάθηκαν στο βλέμμα της, για να γίνει ο καθρέφτης των συναισθημάτων τους. «Είμαι πολύ δεκτική στην ενέργεια που εκπέμπουν οι άλλοι κι αυτό που με συγκλόνισε ήταν ο απέραντος πόνος που διάβασα στα μάτια των ανθρώπων».
Η παρουσίαση της Μεθόδου Αμπράμοβιτς θα γίνει μέσω ενός εκτενούς προγράμματος περφόρμανς και άλλων παράλληλων εκδηλώσεων στο πλαίσιο του πρότζεκτ των οργανισμών ΝΕΟΝ-ΜΑΙ με τον τίτλο «As One» από τις 10/3-24/4 στο Μουσείο Μπενάκη-Κτίριο Πειραιώς (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Ταύρος ). Η είσοδος είναι ελεύθερη και επιτρέπεται σε άτομα άνω των 15 ετών. Το πρόγραμμα θα παρουσιαστεί σε όλους τους χώρους του μουσείου. Για το σκοπό αυτό, το ωράριο λειτουργίας διευρύνεται ως εξής: Τρίτη – Τετάρτη – Πέμπτη – Σάββατο: 12 μ.μ. – 8μ.μ., Παρασκευή: 12 μ.μ. – 10 μ.μ., Κυριακή: 10 μ.μ. – 6 μ.μ. (Δευτέρα κλειστά ). Περισσότερες πληροφορίες: 2130187700, neon.org.gr
Η ίδια η Μαρίνα Αμπράμοβιτς θα δώσει δύο διαλέξεις σχετικά με την τέχνη της περφόρμανς, την εμπειρία της και το όραμά της για το μέλλον (στις 19 και 23/3 )
Φωτογραφίες: Studio Panoulis, NDPphoto